sanat,edebiyat, kurmaca, sanat, eleştiri
Havva AĞRAL
Miskinler yine Miraç Bey’in peşindeydi. Birinin adı Avrupalı İbrahim’di. Sonradan çok sefalete düştü, ne üzerindeki takım elbisesi ne de Avrupalılığı kaldı. Gün geçtikçe yağdan parlayan takım elbisesi gibi Avrupalılığı da soldu gitti. Karşıdan kızı gelse tanımazdı. Kardeşi Şerefe Hasan, ağabeyine inat sarışındı. Gerçekten kardeş miydi bunlar diye düşünülecek kadar benzemezlerdi birbirlerine. Kısaca Avrupalı kardeşler mahallenin başının belasıydı. Daha önce eski lakabı Şerefsiz Hasan, bu lakap üzerine çok kavga çıkardığından artık Şerefe Hasan olarak seslenilirdi.
Bazen de Şerrrefe! diye Şerefsize yakın tutarak söylüyordu mahalleli bu lakabı. Tarık Bey, alt balkondan tüm bu patırtıyı izledi. Sonra içeri geçip insanları düşünmeye koyuldu. İnsan, bir şeylerin bozulmasından da haz alıyor. Vakitlerini donuk bir şekilde, sadece bir şeyler izleyerek öylece harcayıp geçebiliyorlar. Tuhaftır, kendisi mecbur kaldığı bu serüvenden bile haz almayı öğrenmişti. İnsanlar günlerce dişlerinin sararmasını aynada izler, günlerce duş almayıp, kendine has vücut kokularını içlerine çeke çeke yaşarlar. Yanlarından geçemezsiniz. Bedenindeki temizliği bozup çürük et gibi kokana kadar yaşayanlar. Bu kardeşler mesela. Düzenlerini, sonra da bedenlerini bozarken, dışarıya “Beni böyle gör, böyle de kabul et” bakışları fırlatan iki kardeş. Babalarının, çocukken döve döve rakı içirdiği, ama babalarına inat bir düzen kurmaya çalıştıkları hayatlarını, alkol ile yine de bozan bu kardeşler, kendi babalarının tekrarı olmaktan haz mı duyarlar? Kendilerini lime lime harcarken etraflarına da saygısız ve kayıtsızdırlar. Tarık Bey kendisini de düşündü.
Arka bahçede akşamsefalarını ve akasya fidanlarının önce yapraklarını hırsla yolup, sonunda söküp atarken, düzenli yaşam formlarını nasıl bozduğunu, yok ettiğini düşündü. Her şeyin bozulduğu bu yeni serüvende, nizami akşamsefalarına yer yok. İçindeki anlamsız öfkeye, yeni bir misafir gibi kalbinde yer açıyordu. Öğle saati akşam gibi oluverdi. Sabahtan beri sadece kabuğuna çekilmeyi düşünüyordu. İnsanların günlük kıyametleri onu ilgilendirmiyordu. Kendi bozgunlarını kendilerine yaşatan insanlara üzülmese daha iyi ederdi. Kabuğuna çekilmenin bir sınırı var mı? Kabuğunda bile boşluklar bırakacak kadar tüm varlığını küçülterek çekilmek. Etrafından yara kabuğu gibi kalın deriden bir örtü düşündü. Kabukta potluklar ve kırış kırış bir elbise gibi. Kendi silikliğinin kokusunu duymak gibi. Gök gürlüyordu. Havada yüksek bir gerilim vardı. Şiddetli sesler duyuluyordu. Dar bir kapanın havasızlığında, kendine dönük hayal perdesinden nefes çekmeyi düşledi. Bozgunlar, kabuklar birbirine çarpıyor dışarıda. Ne tuhaf ilişkileri var insanların. Sömürüyü bilse de, kandırılsa da aynı kişiler, konforun yağlı katmanında aynı yılışık merhabalar, yağmurdan kaçıyor, kendi bozgunlarına siniyorlardı. Orada yine bir şeyleri kaptırmanın, bozgunun huzurunu, yalandan öfkesini seviyor gibiydiler.
Bazılarının çığlıkları, bıkkınlıkları gerçektir.
Miskinler alışkındır tekkesine, yorgundurlar ve yenilikleri göze almaya niyetleri yoktur. Kendi tinselliğinde şeffaf bir ayna arandı Tarık, saçlarını darmadağın, gözlerinin altını mor bulmak istemiyordu. Oğlunun isteklerini karşılayamayan bir baba, aşağıya doğru bir çekilme. Artık zengin baba yok. Ama bu aynalarda da uyuşuk bir sokağa bakıyordu. Mesnetsiz, meskensiz hayaller ve silüetler amaçsızca oturmuş, dükkân önlerine tabure atmış, boşluk konuşuyorlardı. Hiçlik içiyorlar, masumiyetleri bozup sarıp tüttürüyorlardı. Köpekler ulumaya başladı. Daha sık şimşekler çakıyordu. Tarık başını uzatıp bakmıyordu bile. Belki miskinleri sel götürmüştür. Belki Miraç Hoca nihayet niyetlerini yıkamış, eski tamburunun akordunu düzeltmiş, yeni besteler yapıyordur. Belki arabesk rap denilen şu zımbırtıyı yıkar bu sular. Müziklerin ve kulakların içini dışını yıkayan bir yağmur olsa, bu kıyametten başka bir beste türeseydi. Bıçkın küfürler de çamurlu sulara batıp kalacaktır. Gün ışıyınca doğa küffarı da bağrına basacaktır. Tabi ya, bütün bozgunlar doğanın bağrına dönme arzusu olmalıydı.
Kendi düşsel beklentisi kendinde yankı bulmuş, sebepsiz sevinçle balkonu gören pencereye yöneldi. O ara telefon çaldı. Oğluyla konuşurken sesinin yarı uykulu haline şaşırdı. Hâlbuki uyku uğramamıştı bugün. Belki tansiyon diye düşündü. Oğlu gönderdiği para için teşekkür etti. “Sen nasıl idare edeceksin?” diye soruyordu. “Biraz zor ama imkânsız değil,” dedi Tarık. Uzun zamandır oğlunun hep bir şekilde idare ettiğinin farkındaydı. Zorlanışlı bir konuşma haliydi. Yağmur sıkıntısı kafasının içinde ağırlık mı yapıyordu? Neyim var? Epeyce üzüntülü, kırgın telefonu kapattı. Tansiyonunun düştüğünü hissediyordu. Gözleri karardı. Aman tanrım o da ne? Nasıl bir şey bu Avrupalı İbrahim ve Şerefe Hasan kardeşler sırıtarak balkona doğru bakıyorlardı. Ama ne tuhaf! Hiç kıpırdamıyorlardı. Balkonun karolarına baktı. Su içindeydi. Balkona yağmur dolduracak kadar şiddetli bir yağmur ne zamandır yağmıyordu.
Havada tuhaf bir şey sezinliyordu. Sanki hava ses olmuş, bir cızırtı vardı. Ve mahallede herkes donmuştu. Köpek dehşet içinde kalmıştı. Tüyleri tek tek ayaktaydı ve artık ulumuyordu. Ama ağzından bir şeyler akıyor gibiydi. Elini balkon demirine değdirdiği an anladı ki tüm sokağı elektrik akımı kaplamıştı. Bu insanlar, o köpek, bütün mahalle elektriğe kapılmıştı. Ve bir an sıçradığında tüm bunların bir kabus, bir halüsinasyon olduğunu anladı. Sırıtan Avrupalı kardeşler, gözleri yuvalarından fırlamış kanıyordu. Ama değilmiş. Ayakta rüya görmek ama niye? Kendine gelmeye çalıştı. Sessizlikte oturuyordu öylece. Hava kararıyor muydu? Saat kaçtı? Ayağa kalksa yeniden bir başka düşün içine düşer miydi? Bu miskinler mahallesinde neyin kıyametine düştü? Miraç Hoca’yı arasam mı diye geçirdi aklından.
Gök Cephesi / Nguyen Dşnh Thi
Olcay KARAY
Cemal Süreya’nın Türkçeye çevirdiği ve 2021 yılında yordam kitap tarafından basılan Gök cephesi, Vietnam'lı yazar, şair ve müzisyen Nguyen Dşnh Thi'nin 1968 yılında yayımlanan ilk kitabı. Kitap bende çok güçlü izler bıraktı içindir ki, birkaç şey söyleyeyim istedim. Vietnam savaşı üzerine bir dolu sinema filmi, edebiyat eseri yapılmıştır tarihte. Ben de birçoğunu izledim-okudum ama şu kitap kadar etkileyici olanı olmadı. Yazarın kendisi de Vietnam Halk Kurtuluş Ordusu'nda savaştığı için bu kitabı askeri bir üste görevliyken yazıyor. Kitapta Mig uçağı pilotu Luong'un hikayesi odağında anlatılan bir anlatı var. Vietnam halkının direnişini sadece halk direnişi şeklinde, yerdeki gerillalar ve milis güçleri ile yapıldığını değil, ABD hava kuvvetlerine havada da dünyayı dar ettiklerini, güçlü karakterleri ve enfes yazım gücüyle anlatıyor.
Loung dahil birçok gencin aile yaşamlarından da bahsederken, bütün Vietnam halkının (kadın-erkek-çocuk) günlük rutini haline gelen direngenliğini, sırtlarında silahları bisikletleri üzerinde her sabah fabrikaya gitmelerinden dolayı tam teyakkuz haline gelen hayatlarını anlatması, ayrıca tarihsel olarak bir belge niteliğinde. Ayrıca savaşta uçak pilotu olan gençlerin hikayeleri, kitapta ustaca anlatılmış. Halkın mücadeleye katılma süreçleri gerçekten takdire şayan :
“Bu hava birliğinden yetişen pilotların hemen hemen hepsi de onun gibi daha önce piyade birliklerinde hizmet etmiş, Fransızlara karşı savaşmış kimselerdi.
Devrimden önce hepsi de ufak birer yumurcaktılar; köylerinde ya da şehirlerinde sığır çobanlığı yapıyorlar, büyüklerin bacakları arasında dolaşarak ayakkabı boyuyorlar, kolonyal şapkaları temizliyorlar, dondurma satıyorlar, hamallık ediyorlardı. Su ve kömür taşıyorlar, işyerlerinde, rıhtımlarda, istasyonlarda maden talaşı topluyorlardı.” (s.23-24).
Dünya tarihinde emsaline az rastlanır bir mücadele ile ABD ordusunu perişan eden Vietnamlılar'ın yurtlarını korumalarını anlatırken yazar, bunu kuru propaganda şeklinde de yapmıyor. Kitabı zenginleştiren en büyük öğe olarak Loung ve Tuyen'in aşkını, romanın her bölümünde ustaca işliyor.
Savaşın acımasızlığı karşısında her türlü sefalete, birilerine duydukları özlemle direnen genç insanların hikayesi aynı zamanda bu roman.
Kitaptaki şu bölüm, en çok beğendiğim yeri olmuştu :
“Ne korsanlar, haydutlar gelmiştir buralara, ama sonra da tabanları yağlayıp sessizce çıkıp gitmişlerdir. Nasıl anlatmalı bunu Amerikalılara? Bu tuğla yığınlarının ve kırık kiremitlerin her birinde yenilmez bir ruh, çelikten dayanıklı bir çekirdek bulunduğunu nasıl anlatmalı?”
Son olarak Kitabın ön sözünü, Fransız direnişçisi, şair ve gazeteci Madeleine Riffaud yazmış. Riffaud, 2. Paylaşım Savaşı’nda Nazi işgalindeki Paris’teki direnişe etkin bir biçimde katılıyor. 80 Nazi askerinin yakalanmasını sağlıyor, bir Nazi askerini vuruyor, yakalanıp işkence edilerek idam edilmeyi beklerken, mahkum değiş-tokuş anlaşmasıyla yeniden serbest kalıp direnişe dönüyor. Kurtuluşa kadar da savaşmaya devam ediyor. Savaştan sonra Cezayir’deki direnişi haberleştirmek üzere Fransa’nın komünist gazetesi için kara kıtaya gidiyor. 1946’da Paris’te Ho Çi Min’le tanışıp Vietnam direnişine hayran kalıyor ve ondan sonraki yaşamını Vietnam’a adıyor.
Beden Yazısı
Sezai SARIOĞLU
Koskoca Müdür
Gonca BORÇA
Ayrılık
Emine AYDOĞDU
Sararmış Bir Fotoğraf ve Altı Çizili Kelimeler
Fatma ALTUN